Η εμφάνιση του καινοφανούς αστέρα, Nova Del 2013.
Αν δεν είχατε την ευκαιρία να παρατηρήσετε έναν καινοφανή αστέρα Νova, τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή. Ένας νέος αστέρας Νova έχει ανακαλυφθεί στην περιοχή του αστερισμού του Δελφινιού. Ανακαλύφθηκε από τον ερασιτέχνη αστρονόμο Koichi Itagaki στο Yamagata της Ιαπωνίας. Χρησιμοποιώντας ένα μικρό κατοπτρικό τηλεσκόπιο 7 ιντσών και μια αφιλτράριστη CCD κάμερα, συνδεμένη στο τηλεσκόπιο για να σαρώνει τους ουρανούς, στις 14 Αυγούστου στις 1800 GMT (2013 Aug 14.5843 UT) κατέγραψε την εμφάνιση ενός «νέου» άστρου Νova εντός των ορίων του αστερισμού του Δελφινιού (Delphinus), και πήρε το όνομα Nova Del 2013. Η εμφάνιση του Nova επιβεβαιώθηκε με λήψη φωτογραφίας χρησιμοποιώντας ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο 0.60-m με άνοιγμα f/5.7 και μια unfiltered CCD στις 14.750 UT Αυγούστου. Η CCD του Koichi Itagaki κατέγραψε φαινόμενο μέγεθος 6.3mag για το Νova.
Τίποτα δεν ήταν ορατό σε αυτό το σημείο στο παρελθόν, σε φωτογραφία (περιορισμός mag. = 13,0) που λήφθηκε στις 13.565 UT Αυγούστου 2013. Το μέγεθός του αυξήθηκε στο 6.0mag κι έφτασε στις 16 Αυγούστου σε μέγεθος 5.4mag. Αυτό σημαίνει ότι και με ένα ζευγάρι κιάλια 10Χ50 γίνεται εύκολα ορατό. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του AAVSO, ο Nova Del 2013 καταγράφηκε πρόσφατα από την Αυστραλία με μέγεθος 4.4mag. Αυτό τοποθετεί το Nova Del 2013 στο top 30 των πιο λαμπρών Nova στην καταγραμμένη ιστορία αστρικών παρατηρήσεων. Ο τελευταίος Nova που μπορούσαμε να δούμε με γυμνό μάτι ήταν το 2007, ο Nova Sco 2007 (V1280 Sco). Δεν είναι ο πρώτος αστέρας nova που έχει βρεθεί στην περιοχή του Δελφινιού. Ο γνωστός Βρετανός παρατηρητής George Alcock ανακάλυψε το Νova HR Del το 1967, η πρώτη από τις καινοφανείς ανακαλύψεις του.
Φωτογραφίες για τη φωτομέτρηση του αστέρα, του διεθνούς αστροφωτογράφου Αντώνη Αγιομαμίτη στην Αθήνα. Τα τεχνικά στοιχεία της λήψης Date: Aug 15, 2013 03:14 – 03:18 UT+3, RA: 20h 23m 30.73s / Dec: +20° 46′ 04.1″ Equipment: AP 305/f3.8 Riccardi-Honders, AP 1200GTO GEM, SBIG ST-10XME, SBIG CFW10, SBIG LRGB CCD filters. Integrations: Red : 90 sec (15 x 06 sec), Binning: 1×1 (Lum), 1×1 (RGB), Image Scale: 1.21″ per pixel. Περισσότερα μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπο του Αντώνη Αγιομαμίτη: https://perseus.gr
Με τον χαρακτηρισμό nova ή καινοφανής αστέρας εννοούμαι την αιφνίδια εμφάνιση «νέων άστρων» στον ουρανό. Αναφέρεται σε αντικείμενα που προϋπήρχαν αόρατα στο γυμνό μάτι και απλώς «φάνηκαν» όταν η λαμπρότητά τους αυξήθηκε απότομα μέχρι και δεκάδες χιλιάδες φορές (καινοφανείς) ή κατά εκατομμύρια φορές (υπερκαινοφανείς), για χρονικό διάστημα που κυμαίνεται από μερικές ημέρες μέχρι μερικές ώρες. Στη συνέχεια η λαμπρότητά τους μειώνεται αργά, και όταν περάσουν μερικοί μήνες, ή ακόμη και έτη, επανέρχεται στην κανονική της τιμή. Μια ισχυρή έκρηξη στο αστέρι, αλλά όχι τόσο ισχυρή όσο ένα σουπερνόβα, η οποία είναι μια καταστροφική έκρηξη που σηματοδοτεί το θάνατο ενός άστρου.
Η φωτογραφία του Koichi Itagaki που χρησιμοποίησε για την επίσημη καταχώρηση του Nova.
Ο καινοφανής αστέρας προκαλείται από δύο αστέρες που περιφέρονται γύρω από το κοινό τους κέντρο μάζας. Οι αστέρες αυτοί είναι μεγάλης ηλικίας, με αποτέλεσμα ο ένας να έχει μετατραπεί σε λευκό νάνο. Ο άλλος αστέρας στα συστήματα που προκαλούν τους καινοφανείς βρίσκεται ακόμα στην Κύρια Ακολουθία. Όταν η μάζα του λευκού νάνου ξεπεράσει μια οριακή τιμή, προκαλούνται με βάση το υδρογόνο θερμοπυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης, και οι αέριες μάζες που εκτινάσσονται ιονίζονται από την ακτινοβολία του συνοδού αστέρα, εκπέμποντας με τη σειρά τους έντονη φωτεινή ακτινοβολία που προξενεί απότομη μεταβολή της λαμπρότητας του αστέρα. Οι καινοφανείς αστέρες δηλαδή, είναι κατακλυσμικές πυρηνικές εκρήξεις που προκαλούνται από τον δίσκο επισυσσώρευσης που βρίσκεται γύρω από ένα λευκό νάνο, που είναι συνοδός του άλλου άστρου, ο οποίος κάποια στιγμή υπόκειται σε πυρηνική σύντηξη με ανεξέλεγκτο τρόπο. Ένα διπλό σύστημα για να μετατραπεί σε καινοφανή αστέρα, πρέπει τα δύο μέλη να βρίσκονται σε μικρή απόσταση. Προκειμένου να πυροδοτηθούν τέτοιες εκρήξεις, πρέπει τα μέλη του διπλού συστήματος να είχαν έναν αρχικό διαχωρισμό μικρότερο των 14 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Η έκρηξη κάνει το σύστημα να λάμπει 7 με 16 μεγέθη λαμπρότερο για κάποιο χρονικό διάστημα, που ποικίλει από καινοφανή σε καινοφανή. Οι καινοφανείς αστέρες αναγνωρίζονται και σαν μεταβλητοί αστέρες.
Δοκιμές Φάσματος στον Nova Del 2013 με Star Analyser 100 του Βασίλη Μεταλληνού από την Αστρονομική Εταιρεία Κερκύρας. Στοιχεία λήψης: Takahashi Toa 1300, 1000mm f7.7, DBK 21AU04.AS, Star Analyzer 100, RSpec, Canon eos 400D mod, 10X30sec, iso800, Deepskystacker.
Έγχρωμη φωτογραφία του αστροφωτογράφου John Chumack που έκανε από το αστεροσκοπείο του στο Yellow Springs στο Οχάιο, την 14 Αυγ. 2013 όταν η φωτεινότητά του είχε φαινόμενο μέγεθος 6.00.
Γνωστοί καινοφανείς αστέρες έχουν καταγραφεί: του Κύκνου 1992 γνωστότερο ως V1974 του Κύκνου, του Περσέα 1901, του Αετού 1918, τον V1494 του Αετού 1999, τον V1370 του Αετού 1982, των Ιστίων 1999 (είχε φαινόμενο μέγεθος 2,8), του Ηρακλή 1991, ο V1668 του Κύκνου 1978, ο V693 του Νοτίου Στεφάνου 1981 κλπ. Ο V603 Aquilae (ή Nova Aquilae 1918) ήταν ο πιο λαμπρός Nova με επίσημα καταγραμμένο φαινόμενο μέγεθος 1.8
Διάγραμμα της AAVSO που δείχνει τις καταγραφές για το Nova Del 2013 από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου 2013.
Ακολουθεί πίνακας με γνωστές καταγραφές καινοφανών και υπερκαινοφανών αστέρων από το 1890 μέχρι το 2007.
|
Έτος |
Ονομασία |
mag. |
| 1891 | T Aurigae | 3,8 |
| 1898 | V1059 Sagittarii | 4,5 |
| 1899 | V606 Aquilae | 5,5 |
| 1901 | GK Persei | 0,2 |
| 1910 | Nova Lacertae 1910 | 4,6 |
| 1912 | Nova Geminorum 1912 | 3,5 |
| 1918 | V603 Aquilae | −1,8 |
| 1920 | Nova Cygni 1920 | 2,0 |
| 1925 | RR Pictoris | 1,2 |
| 1934 | DQ Herculis | 1,4 |
| 1936 | CP Lacertae | 2,1 |
| 1939 | BT Monoceretis | 4,5 |
| 1942 | CP Puppis | 0,3 |
| 1950 | DK Lacertae | 5,0 |
| 1960 | V446 Herculis | 2,8 |
| 1963 | V533 Herculis | 3 |
| 1970 | FH Serpentis | 4 |
| 1975 | V1500 Cygni | 2,0 |
| 1984 | QU Vulpeculae | 5,2 |
| 1986 | V842 Centauri | 4,6 |
| 1991 | V838 Herculis | 5,0 |
| 1992 | V1974 Cygni | 4,2 |
| 1999 | V1494 Aquilae | 5,03 |
| 1999 | V382 Velorum | 2,6 |
| 2007 | V1280 Scorpii | 3,75 |
Ο αστερισμός Delphinus είναι πολύ γνωστός αν και μικρός αστερισμός, ακριβώς ανατολικά του Θερινού Τριγώνου. Η ακριβής θέση του Nova Dephinus 2013 είναι: RA 20h 23m 30.7s, Dec 20 ° 46 ’03’. Καταγράφηκε από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Αξιοσημείωτα για παρατήρηση αντικείμενα στην περιοχή του Δελφινιού, είναι το σφαιρωτό σμήνος NGC 6934, το πλανητικό νεφέλωμα NGC 6891, το σφαιρωτό σμήνος NGC 7001, ενώ στον αστερισμό προβάλλονται και εξωγαλαξιακά αντικείμενα όπως η ομάδα γαλαξιών NGC 6928 και τον κβάζαρ-βαρυτικό φακό MG 2016+112.
